Bài Viết:

Thời gian và không gian và nghệ thuật trong truyện “Hàng xóm” của Phạm Thị Duyên

Nguyễn Thị Bình

          Truyện Hàng xóm của Phạm Thị Duyên (Tạp chí VNNB số 77+ 78, 2010/ Diễn đàn Văn nghệ Việt Nam số 04, 2011) được lấy bối cảnh từ một đám cưới. Từ không gian nghệ thuật đó, các mối quan hệ, các tính cách cũng như những vui buồn trong cuộc sống của những con người trong xóm nhỏ ở một vùng quê vốn yên bình được bộc lộ.

          Trước hết là mối quan hệ hàng xóm được thể hiện khá tốt đẹp như nó vốn có từ bao đời của những người dân quê. Như một quy ước bất thành văn, mỗi khi nhà ai có việc, mọi người trong xóm đều nhiệt tình và có trách nhiệm. Đám cưới nhà ông Dần cũng không ngoại lệ. Hàng xóm mỗi người mỗi việc, ai cũng muốn đóng góp công sức nhỏ bé của mình cho hạnh phúc của gia chủ. Từ xưa đến nay, người quê vốn trọng tình cảm, ở cái xóm nhỏ bé này cũng thế, họ đau khổ buồn nản, thất vọng vì tình cảm nhiều hơn là tiền bạc. Những nét đẹp trong tình người ấy còn thể hiện ở chi tiết kể về sự nhiệt tình của Hương: “Ông bà Dần chỉ là quen sơ sơ thôi mà chị cũng bỏ mấy ngày nghỉ tết đầm ấm bên chồng con để về mừng”. Hoặc chi tiết kể về lão Sấn- một người chỉ thích ghẹo đàn bà goá và gái chưa chồng cho nên cánh đàn bà con gái trong xóm luôn luôn phải cảnh giác với lão. Nhưng được cái lão rất nhiệt tình và không nề hà công xá gì. Bởi vậy, khi biết lão bị trượt chân ngã xuống núi thì mọi người trong xóm xôn xao rủ nhau đi thăm. Những chi tiết đầy ắp tình người như thế ta vẫn bắt gặp đâu đó trong cuộc sống thường ngày ở các làng quê, ngõ xóm. Nó chính là nét văn hoá đẹp cần được bảo tồn và phát huy. Nhưng đó chỉ là một phần ý nghĩa của câu chuyện. Từ chuyện tình làng nghĩa xóm này, tác giả muốn đề cập đến một giá trị khác, thiết thực hơn của cuộc sống.

          Ngay từ đầu truyện, ta thấy không gian hiện thực của câu chuyện được thu gọn lại trong gia đình ông Dần ngày tổ chức đám cưới cho con gái. Không gian ấy được tác giả lựa chọn để làm nền cho những quan hệ không đơn giản của những người hàng xóm. Tất cả dường như được thu hẹp, dồn nén bởi không gian tâm trạng của nhân vật Loan. Loan là một phụ nữ đã có chồng và luôn ao ước có một gia đình hạnh phúc. Dưới mắt Loan, các quan hệ gia đình, quan hệ tình cảm ở cái xóm nhỏ này được dồn tụ lại trong mấy gia đình trẻ: gia đình chị Hương, Gia đình Loan và gia đình tương lai của Giang nữa…Tất cả dường như không bình lặng như cái vẻ bên ngoài của nó.

          Bắt đầu từ vợ chồng Hương, mới đó thôi gia đình họ từng là mơ ước của Loan: đi đâu họ cũng đắm đuối như sam có đôi. Theo quan sát của Loan, người chồng của Hương luôn có ý thức vun đắp cho tình yêu và chăm chút cho gia đình. Vậy mà giờ đây, họ đã đưa đơn ra toà ly dị, chỉ vì chồng Hương luôn ôm ấp mối tình xưa, không quên được người yêu cũ…Ngay chính gia đình Loan cũng đang báo hiệu nguy cơ rạn vỡ, khi vô tình cô phát hiện ra quá khứ giữa Giang và chồng cô. Và cuộc sống của Giang sau này nữa, cũng đã có dâu hiệu của một kết cục sẽ không tốt đẹp khi ngày cưới mà Giang vẫn ngập tràn nước mắt ngóng chờ một người mà vô vọng…

          Thời gian hiện thực xảy ra câu chuyện chỉ xoay quanh một ngày và một buổi tối chuẩn bị cho đám cưới Giang- con gái ông Dần. Nhưng từ thời gian hiện thực ấy, câu chuyện đưa người đọc trở về thời gian quá khứ- một quá khứ chứa điều bí mật của Hải- chồng Loan với Giang. Ấy là khi cô phát hiện bí mật từ chiếc vòng inox- kỉ vật của mối tình xưa mà Giang vô cùng trân trọng. Loan nhớ lại ngày cưới của mình, Hải- chồng cô đã lau mồ hôi bằng chiếc khăn có thêu hai chữ cái H và G lồng vào nhau và cô cũng đã hiểu tại sao ngày cưới cô Giang không có mặt và khi cưới Giang Hải cũng kiếm cớ vắng nhà? Cái quá khứ chứa đầy giông bão ấy đã đem đến cho Loan, cho Giang và cả cho Hải biết bao phiền toái. Và liệu họ có thoát ra được các mối quan hệ phức tạp này không?

          Từ thời gian quá khứ quanh quẩn đó, câu chuyện cũng thấp thoáng thời gian tương lai. Một tương lai dự báo đầy bất trắc khi Loan đã bắt đầu nhận rõ được tình cảm thật của Hải với mình, và nhất là khi cô nhớ lại lời nói đầy ẩn ý của Hải: "Có một thứ đơn giản ở cái xóm nhỏ mà bây giờ anh mới cảm nhận được là niềm vui cùng tận hưởng còn nỗi đau phải nén xuống". Xâu chuỗi lại các sự kiện, các quan hệ trong cuộc sống vợ chồng, điều Loan sợ nhất là mình không tự thoát ra khỏi nỗi ám ảnh và sẽ dẫm lại vết xe đổ của Hương. Có thể bất hạnh của Hương sẽ được lặp lại ở Loan? Câu chuyện kết thúc trong tâm trạng rối bời của Loan về một dự cảm không tốt đẹp cho hạnh phúc rất mong manh mà mình đang có.

          Chuyện được kể từ điểm nhìn của nhân vật Loan. Từ điểm nhìn này một mặt người đọc cũng thấy được những đẹp cần lưu giữ của tình làng nghĩa xóm "tắt lửa tối đèn có nhau". Mặt khác ta cũng thấy được những hậu quả tất yếu của lối sống hiện đại thông qua mối quan hệ phức tạp của các gia đình trẻ thời hiện đại. Qua tâm trạng đầy ắp ưu tư dằn vặt và ăm ắp nỗi buồn của Loan, truyện cũng hé mở những lớp lang khác khiến cho độc giả phải dừng lại suy ngẫm về những giá trị có khi là rất đỗi bình thường nhưng vô cùng quý giá của cuộc sống gia đình và xã hội hiện nay. Viết về một đám cưới nhưng câu chuyện lại mang âm điệu buồn- nỗi buồn trớ trêu của số phận. Kể cả khi những ca từ được cất lên thì đó cũng là những ca từ buồn nhuốm đầy tâm trạng. Thế nên, nó không xua được nỗi buồn đang đeo đẳng lấy Loan, Giang, Hương…Mỗi người đều có một nỗi niềm riêng không ai giống ai nhưng họ lại có một điểm chung rất giống nhau đó là nỗi thấp thỏm về một tình yêu và hạnh phúc không tròn đầy.

          Với giọng kể nhẹ nhàng, tình cảm, truyện Hàng xóm của cây bút trẻ Phạm Thị Duyên ở một góc độ nào đó đã đem đến cho người đọc những trải nghiệm và suy ngẫm về giá trị của hạnh phúc. Hạnh phúc thật đơn giản nhưng không giản đơn. Mỗi người phải biết trân trọng nâng niu và gìn giữ…

{{item.Title}} - {{item.CreatedDate}} | Trả lời

{{sitem.Title}} - {{sitem.CreatedDate}}

Viết bình luận

Bạn đọc vui lòng gõ chữ có dấu, góp ý có tính văn hóa, xây dựng và chịu trách nhiệm về ý kiến của mình. Nội dung góp ý của bạn đọc được đăng tải là do Ban Biên tập tôn trọng dư luận xã hội, nhưng đó không phải là quan điểm của Tạp chí điện tử Văn hiến Việt Nam.